Żółkiewka. 72. rocznica pacyfikacji w Chłaniowie i Władysławinie

W 72. rocznicę pacyfikacji w Chłaniowie i Władysławinie upamiętniono brutalnie zamordowanych mieszkańców. Uroczystości rozpoczęły się mszą świętą w intencji pomordowanych, następnie na cmentarzu złożono wiązanki i kwiaty pod tablicą upamiętniająca to wydarzenie.

Organizatorem uroczystości był Wójt Gminy Żółkiewka - Jacek Lis. W uroczystości starostę krasnostawskiego reprezentował Marcin Zając – członek zarządu powiatu i Sławomir Kamiński – rzecznik powiatu. Obecni byli także przedstawiciele senatora RP Józefa Zająca i Wojewody Lubelskiego Przemysława Czarnka, nie zabrakło też członków organizacji kombatanckich i młodzieży szkolnej z Żółkiewki.

Podczas niemieckiej okupacji Chłaniów i okoliczne wsie były rejonem działań partyzantki, w tym partyzantki radzieckiej. Wielu mieszkańców wsi było zaangażowanych w działalność konspiracyjną. We wsi mieściło się powiatowe dowództwo Armii Ludowej oraz od 1944 roku szpital partyzancki.

Pierwsza pacyfikacja wsi miała miejsce 17 października 1942 roku, Niemcy spędzili wszystkich mieszkańców na środek wsi, a następnie ze zgromadzonych wybrano 25 osób, które aresztowano. 16 z nich zostało straconych w obozie na Majdanku.

Następna tragedia rozegrała się w lipcu 1944r. Wieczorem, 22 lipca podczas odwrotu Niemców pod naporem Armii Czerwonej, Chłaniów znalazł się na drodze przejazdu Ukraińskiego Legionu Samoobrony. W tym czasie we wsi znajdowali się partyzanci radzieccy i żołnierze Armii Ludowej.

Prawdopodobnie kolumna Legionu poruszała się bez należytego rozpoznania i zabezpieczenia. Na jej czele jechał samochód osobowy z dwoma oficerami niemieckimi, dowódcą ukraińskim o ps. „Kotio” oraz niemieckim kierowcą. Na głównej drodze doszło do spotkania samochodu z furmankami, na których znajdowali się ranni partyzanci.

Wywiązała się wymiana ognia, w wyniku której zginął niemiecki dowódca legionu SS Hauptsturmführer Siegfried Assmuss, a szofer został niegroźnie ranny. Drugi oficer niemiecki oraz „Kotio” zdołali zbiec i dołączyć do pododdziałów Ukraińskiego Legionu Samoobrony, które zatrzymały się przed wsią i pozostawały w pogotowiu. Ranny kierowca ukrył się w zbożu i następnego dnia rano dołączył do legionistów.

W nocy siły ULS dokonały rozpoznania terenu i otoczyły Chłaniów. Zanim to nastąpiło, wieś zdołali opuścić partyzanci i większość ludności cywilnej. Nad ranem ukraiński dowódca Legionu płk. Wołodymyr Herasymenko wydał rozkaz spacyfikowania Chłaniowa w odwecie za zabicie Assmussa.

23 lipca 1944 około godziny 6 rano do wsi i kolonii wkroczyli żołnierze Ukraińskiego Legionu Samoobrony strzelając do napotkanych osób oraz podpalając część zabudowań. Mieszkańcy miejscowości, którzy w nich jeszcze pozostali, ukrywali się w stodołach i rowach. Zdarzały się też przypadki rabunku mienia, np. Pawłowi Kurdyce zabrano brzytwę i srebrny zegarek, jemu samemu darowano życie.

Podczas pacyfikacji, która trwała ponad godzinę, zabito 44 (lub 45) osoby cywilne, w tym pięcioro dzieci oraz spalono od 35 do 41 gospodarstw. Większość ofiar została z zimną krwią zastrzelona. Niektóre osoby miały także rany cięte. Katarzynę Król, matkę miejscowego dowódcy AL Gustawa Króla „Cygana”, przed śmiercią torturowano łamiąc jej ręce.

Po zbrodni Legion odjechał w stronę Kraśnika. Na miejsce zabitego Assmussa Niemcy wyznaczyli nowego dowódcę, SS-Sturmbannführera Ewalda Biegelmayera.

W 1946 roku Prezydium Krajowej Rady Narodowej „za pomoc udzielaną oddziałom partyzanckim w czasie okupacji” odznaczyło Chłaniów Krzyżem Grunwaldu III klasy. Natomiast 14 września 1969 roku na miejscu zbrodni odsłonięto pomnik.

Dziś na cmentarzu w Chłaniowie, w środkowej części kwatery wojennej, znajduje się zbiorowa mogiła, a na niej płyta z nazwiskami ofiar pacyfikacji.